De Eikenprocessierups is de larve van een gelijknamige nachtvlinder die in september haar eitjes legt (tot wel 400 per vrouwtje!)  in de toppen van vooral eikenbomen. Ze overwinteren daar en vanaf april komen de rupsen uit de eitjes. Aanvankelijk zitten ze hoog in de boom. Na een aantal vervellingen vormen groepen rupsen grote nesten op boomstammen. Deze nesten bestaan uit een dicht spinsel van draden, brandharen, vervellingshuidjes en uitwerpselen.
Vanuit hun nesten gaan de rupsen ’s nachts in processie op zoek naar jonge eikenblaadjes. De nesten vind je vooral aan de zonnige zuidkant van stammen in eikenlanen. De rupsen hebben voor mens en dier gevaarlijke brandharen.

Duurzame bestrijding

In bosgebieden, waarin een natuurlijk evenwicht is, veroorzaakt de processierups minder problemen. Dit komt omdat hier natuurlijke vijanden zowel de jonge rupsen als de vlinders opeten.  Vooral jonge rupsen (als deze nog niet veel haren hebben en nog solitair leven) zijn belangrijk voedsel van allerlei mezen. Ook boomklevers en kauwtjes lusten ze graag. De rups verpopt zich tot een nachtvlinder en is dus alleen 's nachts actief. Vleermuizen eten graag de volwassen vlinders. Wat betreft bestrijding hebben vleermuizen een hele belangrijke functie, want elke vrouwelijke vlinder die opgegeten wordt betekent het volgend jaar 400 minder rupsen.

Welke soorten vleermuizen kunnen helpen?

De vlinders van de eikenprocessierups zijn best groot. Het zijn daarom vooral de grotere vleermuissoorten die kunnen helpen. Vlinders zijn belangrijke prooien van o.a de bruine en grijze grootoorvleermuis, rosse vleermuis en laatvlieger. In hoeverre andere grote vleermuissoorten zoals de tweekleurige vleermuis, ingekorven vleermuis, franjestaart, bechsteinsvleermuis, meervleermuis en watervleermuis ook deze vlinders eten is nog onbekend. In het buitenland helpen kleine en grote hoefijzerneus ook bij het bestrijden van deze vlinders.

Hoe meer vleermuizen lokken?

Alleen in het voorjaar en najaar kunnen vleermuizen regelmatig in vleermuiskasten gevonden worden. Dat komt goed uit, want dat is precies het moment waarop de eikenprocessierups-vlinder rond vliegt. We raden aan verschillende modellen vleermuiskasten op te hangen. Wilt u onderhoudsvrije kasten, kies dan een houtbetonkast. Wij raden aan de Schwegler 2FN en 3 FN aan (voor respectievelijk o.a. rosse vleermuizen en grootoorvleermuizen). Het is wel altijd zeer belangrijk om kasten regelmatig te onderhouden. Meer informatie over kasten en onderhoud hiervan kun u hier vinden.

Geen plakband om bomen

Plakstrips, die om bomen worden gewikkeld om de opmars van de eikenprocessierups te stoppen, zijn erger dan de kwaal. Ook vogels en vleermuizen sterven een langzame dood. In 2020 zijn op meerdere plekken dode vleermuizen in de plakstrips terecht gekomen.

Silvia Hellingman, processierups deskundige uit Wapserveen, is met stomheid geslagen over de schaal waarop in heel Nederland dergelijke lijmbanden worden aangebracht. ,,Dit is verschrikkelijk en verwerpelijk. Deze idiotie moet zo snel mogelijk stoppen.’’ Volgens Hellingman is het middel vele malen erger dan de kwaal. De strips zijn niet selectief, ook andere dieren blijven aan de sterke plakstrips hangen en sterven een langzame dood. Hieronder allerlei insecten (ook insekten die juist de processierups opeten), geleedpotigen, vogels en vleermuizen. 

Averechtse werking

De plakstrips kunnen bovendien een averechtse werking hebben. De leider van de processie zal als eerste in contact komen met de lijmbanden. Dit leidt tot verstoring van de optocht. Omdat de leider in nood geraakt gaan de andere rupsen massaal hun brandharen afschieten. Met alle nare gevolgen van dien.

Ook deskundige Arnold van Vliet van Wageningen University & Research heeft bezwaren bij het gebruik van plakstrips. De eitjes van de rups bevinden zicht vooral op de jonge takken boven in de boom. Voor het grootste gedeelte van de tijd verblijven de eikenprocessierupsen gewoon boven in de boom. De clusters met verpoppende rupsen blijven ook in de boom (in zo'n cluster zitten honder miljoenen brandharen). Pas in een zeer laat stadium van hun leven zullen de rupsen (in sommige gevallen) naar beneden lopen. Het gebruik van plastic folie weerhoudt de rupsen trouwens meestal niet van om hun weg te vervolgen. Als de ene rups vast blijft zitten, loopt de volgende door over zijn vast zittende metgezel, tot ze een (levend) bruggetje hebben gevormd. Zo lopen ze moeiteloos door en komen de meeste rupsen zonder problemen aan de andere kant van de plakstrip terecht.